De 2030-toets

Een zeer interessant opiniestuk van stadsgenoot Ferdi De Ville op deredactie.be waarin hij pleit voor een 2030-toets om politici ertoe aan te zetten op lange termijn te denken. Hét pijnpunt van de politiek als je ‘t mij vraagt.

Politici, doe de 2030-toets!

De oorzaken en de aanpak van de huidige meervoudige crises hebben een gemeenschappelijk kenmerk: kortzichtigheid. Een oplossing zou zijn het invoeren van een 2030-toets voor beslissingen op alle niveaus. Het moet een gewoonte worden om bij beslissingen de vraag te stellen: op welke manier draagt dit bij tot welk doel in 2030?

Ga de oorzaken van de communautaire en de asiel- en migratiecrisis in België, de eurocrisis in Europa en de globale financieel-economische crisis en klimaatcrisis na. Allen zijn ze voor een groot stuk te wijten aan het korte termijnperspectief dat de hedendaagse politiek domineert.

Geen lange termijnstrategie

De arme asielzoekers op onze koude straten zijn het slachtoffer van een gebrek aan beleid na krek dezelfde taferelen nog geen jaar geleden. Terwijl we eigenlijk al lang een lange termijnstrategie zouden moeten hebben voor een intelligent migratiebeleid dat tegemoetkomt aan de toekomstige noden van onze economie en welvaartsstaat.

Bij vorige staatshervormingen werden toekomstige problemen gezaaid, omdat er steeds meer rekening werd gehouden met het evenwichtig binnenhalen van slagen van de partijen rond tafel dan met het realiseren van een toekomstproject.

De eurocrisis is een beetje hetzelfde verhaal: men wist van in het begin dat er een designfout in de Economische en Monetaire Unie zat, maar hoopte dat die nooit tot een defect zou leiden, of men ging er van uit dat het systeem zichzelf wel zou corrigeren. De financieel-economische crisis danken we aan het politiek aanvaarden en zelfs aanmoedigen van winstbejag op korte termijn, en aan het vooruitschuiven van problemen door de Amerikaanse overheid.

De klimaatcrisis escaleert verder omdat politici er ondanks overdonderende wetenschappelijke bewijzen niet in blijken te slagen voldoende maatregelen te nemen om ons planetaire overleven te redden.

Welke gevolgen?

Ook in de aanpak van de verschillende crises is er kortzichtigheid troef. Er wordt wel ‘standvastig’ en ‘moedig’ geschreeuwd met oplossingen, maar zonder er bij te vertellen welk doel die dan wel dienen. Staatshervorming! Maar met welk toekomstig België & Vlaanderen als doel? Meer geld voor Vlaanderen! Om wat te doen? In de crisis van de Euro zien sommigen (niet onterecht) een kans voor meer Europese integratie. Maar opnieuw: ten dienste van welk Europa? Besparingen! Zal wel, maar welke gevolgen in 2030 zijn we bereid te aanvaarden?

Het is misschien begrijpelijk dat tijdens een crisis, dat een scharniermoment vormt tussen herstel en dood, politici op korte termijn denken. Asielzoekers moeten nu van doodvriezen worden gered, de euro van implosie, werklozen aan een job worden geholpen. Maar het gebrek aan visie is ouder dan de huidige convergerende crises, en heeft tot hun uitbarsten bijgedragen. Het gebrek aan toekomstperspectief verhindert bovendien dat oplossingen worden gevonden die kunnen helpen met het oplossen van verschillende crises tegelijk.

Om maar één voorbeeldje te geven. Besparen is momenteel overal een dogma en een Europese belasting in vele lidstaten taboe. Nochtans zou een Europese CO2-belasting kunnen worden geheven en de opbrengst ervan worden geïnvesteerd in bijvoorbeeld de isolatie van energieverslindende huizen. Dat zou het klimaat, de economische groei en sociale gelijkheid ten goede komen. Vele andere voorbeelden zijn denkbaar, indien het vizier op één of een paar decennia wordt gezet en niet op de krant van morgen.

Toekomstperspectief

De oorzaken voor het gebrek aan visie zijn velerlei, en van structurele, culturele en intellectuele aard. Maar belangrijk is dat in dit tijdperk nog meer dan vroeger voor politici de toekomst de volgende verkiezing is. Het spijt me te moeten vaststellen dat zowat alle politici, hoe goedmenend ze ook zijn, office-seekers zijn geworden. Met ideologieën hebben we ook visie weggegooid, en vervangen door teveel politique politicienne, personencultus en de waan van de dag. In België ligt de volgende verkiezing tegenwoordig continu om de hoek. In Europa is men meer geïsoleerd van verkiezingen maar belangrijke beslissingen kunnen worden bemoeilijkt door de volgende verkiezing in één van de grote lidstaten.

Verkiezingen afschaffen is niet de oplossing, maar verschiet toch niet als het Chinese model steeds meer zal worden geprezen. Om een toekomstperspectief te (her)installeren in de democratie, onmisbaar om uit de crises te geraken en toekomstige crises te voorkomen, stel ik het invoeren van een ‘voorsteltest’ voor: de ‘2030-toets’. Dit houdt in dat bij elke (voorgestelde) beslissing de politici in kwestie moeten aangeven op welke manier de beslissing bijdraagt tot welk objectief, tot welke situatie van het territorium waarvoor zij verantwoordelijk zijn, in 2030 (uiteraard evolueert dit referentiejaar doorheen de tijd). De correctheid van die projectie moet niet telkens worden gecontroleerd door de nationale bank of andere planbureaus, dat is de taak van het parlement.

Zolang politici niet zulke toets hebben geïnstitutionaliseerd, is het aan journalisten en aan onszelf om bij elk voorstel (en natuurlijk bij elk verkiezings- of regeerprogramma) hen te vragen: met welk doel binnen 10, 20, 40 jaar? Meer Vlaanderen, goed en wel, maar voor welk België en Vlaanderen in 2030? Meer Europa, voor welk Europa binnen 20 jaar? Een vrijhandelsakkoord, tot welk toekomstig doel? Het herinstalleren van een toekomstperspectief is niet alleen noodzakelijk om ons uit de huidige crises te redden en van toekomstige te besparen, maar ook om het vertrouwen in en de steun voor de democratie te herstellen. Scholieren en studenten komen vandaag doorheen Europa op straat om verschillende redenen, maar het onvermogen van de politiek om hen een toekomst voor te spiegelen is daar één van de belangrijkste van.

Ferdi De Ville is politicoloog aan de Vakgroep Politieke Wetenschappen van de Universiteit Gent en verbonden aan het Steunpunt Buitenlands Beleid. Hij is ook actief in Poliargus . Deze bijdrage is in eigen naam geschreven.